Patrimonio Natural

Espazos protexidos

LIC Parga ¿Ladra ¿ Támoga

O LIC ocupa unha gran parte da conca alta do río Miño entre as localidades de Xustás e Lugo. Este espazo natural defínese como un característico complexo húmido, dentro do cal se sitúa o Complexo Húmido da Terra Chá, no que debido ás condicións morfolóxicas da zona, se producen certos fenómenos de acumulación de auga, que rematan formando unha ampla rede fluvial con varias lagoas de moito valor ecolóxico.

O LIC abrangue unha superficie dunhas 5.000 hectáreas que se reparten por un total de 12 municipios da provincia, conformando unha vasta rede hídrica que se adscribe á conca do Miño, da que son tributarios a maior parte dos cursos fluviais que percorren o territorio que se sitúa ao sur dos montes do Xistral. O espazo natural comprende boa parte dos afluentes principais do Miño pola beira dereita: el Ladra, ao que se lle incorporan o Parga, o Labrada, o Trimaz e o Madalena, así como o Támoga, o Narla e outros pequenos regueiros.

A maior parte do LIC esténdese pola depresión central da bisbarra da Terra Chá, e está limitado ao norte polas elevacións da Serra de Xistral das que manan as fontes dos ríos que bañan esta conca, mentres que no resto do territorio os cursos fluviais e as súas beiras arboradas facilitan a existencia duns corredores naturais de absoluta beleza.

A riqueza vexetal tamén se manifesta de forma espléndida ao longo do percorrido dos ríos que dan nome ao espazo natural así como dos seus afluentes. Case un cuarto da área do LIC está ocupado por masas forestais autóctonas, que recobren boa parte das chairas de inundación que rodean os leitos fluviais. A maior parte das beiras dos ríos están flanqueadas por bosques de ribeira e frondosas galerías arbóreas, que bordean estes cursos fluviais, compostas principalmente por salgueiros e bidueiros que teñen preferencia pola instalación sobre chans de maior hidromorfía. Estas formacións arbóreas de ribeira dan paso en numerosos puntos a pequenas carballeiras e mesmo a algún souto de reducido tamaño.

Malia que a cobertura de vexetación acuática e higrófila non alcanza o 15% da superficie do LIC, a súa variedade e a existencia de comunidades e especies raras ou pouco comúns constitúe un dos seus valores fundamentais.

Nos cursos fluviais poden encontrarse interesantes comunidades de herbáceos anfibios propios de ribeiras e inundacións temporais tales como xuncal e formacións helofíticas, así como varias asociacións de algas. Nos leitos de ríos de augas lentas tamén se encontran formacións vexetais de elevado interese caracterizadas pola presenza dalgunhas especies ameazadas.

No referente á fauna do LIC, dicir que este espazo natural se caracteriza pola presenza en todo o seu ámbito dunha abundante variedade de especies avícolas que utilizan estas augas para a captura do seu alimento, como lugar de cría e para realizar as paradas migratorias de cara a outros destinos.

Vexetación

Debido á disposición topográfica da zona, esta área presenta unha grande intensidade agrícola que fixo que aproveitase profundamente todo o espazo dispoñible para a gandaría e as plantacións agrícolas e forestais. Por iso boa parte da superficie presenta unha flora composta por prados e pasteiros que serven de alimento á excelsa cabana gandeira que acollen as bisbarras deste ámbito, principalmente a Terra Chá. Debido á intensa actividade humana ao longo do tempo, moitas das formacións arbóreas que existían foron substituíndose pouco a pouco por complexos agrarios que conforman unha paisaxe homoxénea nalgunhas áreas.

A pesar da intensa actividade humana, existen numerosos lugares onde se poden observar e gozar de importantes espazos de vexetación e flora autóctona e singular. Algúns destes espazos encóntranse protexidos baixo algunha figura de protección (como o LIC Parga ¿ Ladra ¿ Támoga)

As áreas de bosque presentes están conservadas nas ribeiras dos ríos. A pesar desta intensa actividade humana, existen numerosos lugares onde se poden observar e gozar de verdadeiras xoias vexetais ao longo dos concellos presentes neste amplo espazo territorial.

Brañas e ribeiras

Observando a grande abundancia de cursos fluviais que atravesan todo o territorio de Miño Norte, chégase á conclusión de que unha das maiores formacións arbóreas presentes neste espazo son os bosques de galería ou de ribeira, os cales acompañan o lento e pracido transcorrer da auga a través dos vales de chairas. Estas masas forestais autóctonas, que recobren boa parte das chairas de inundación que rodean os leitos fluviais, son de suma importancia e dotan aos ríos dunha paisaxe de extraordinaria beleza engalanando as beiras de regueiros cunha especie de corredor que filtra os raios de sol durante o verán e se desprende das follas sobre a auga cando o outono deixa paso ao inverno. Estes arboredos achegan unha enorme protección a estes sistemas fluviais, regulando as súas temperaturas e controlando as posibles enchentes. Ao longo do LIC Parga - Ladra - Támoga podemos encontrar magníficos exemplos deste tipo de formación xa que case un 25% da área do LIC está ocupada por masas forestais autóctonas, as cales recobren boa parte das chairas de inundación que acompañan os cursos fluviais. As principais especies que aparecen neste tipo de bosque son os salgueiros e os bidueiros, cuxa adaptación a este tipo de ambientes con exceso de auga é moi boa. Ademais destas especies, este LIC presenta unha serie de plantas que están consideradas en perigo de extinción ou de conservación prioritaria, tanto pola súa rareza coma pola súa reducida distribución, como por exemplo o denominado "cardiño de lagoa" e algunha especie de narciso acuático.

Nos cursos fluviais poden encontrarse interesantes comunidades de herbáceos anfibios propios de ribeiras e inundacións temporais tales como xuncal e formacións helofíticas, así como varias asociacións de algas. Nos leitos de ríos de augas lentas tamén se encontran formacións vexetais de elevado interese caracterizadas pola presenza dalgunhas especies ameazadas.

Outro bo exemplo deste tipo de formacións arbóreas encontrámola nos illotes existentes no interior do curso do Miño. Nestas pequenas illas poden observarse algúns magníficos exemplos de carballeiras conservadas no seu estado máis silvestre, con exemplares de bastante porte e un sotobosque moi variado. As máis destacables son as que se sitúan no Illote de Seivane e no de Trabanca, por ser estas as de maior tamaño.

Estas formacións arbóreas de ribeira dan paso en numerosos puntos a pequenas carballeiras e mesmo a algún souto de reducido tamaño.

Flora autóctona singular

Dentro dos espazos que se encontran baixo algunha figura de protección (LIC, ZEPVN, ZEPAS, etc.) é onde podemos apreciar as mellores representacións de flora autóctona ou singular. A maior parte dos espazos boscosos desta zona están compostos por bosques de ribeira e plantacións forestais, sendo a principal especie o piñeiro. Tamén se debe salientar a existencia dalgunhas áreas nas que se poden encontrar bosques virxes autóctonos de reducida extensión, sobre todo carballeiras.

Fauna

No complexo húmido da Terra Chá, pódense encontrar algunhas das máis notables representacións da fauna da provincia de Lugo.

Aves

Este é un dos valores máis prominentes e mellor coñecidos do C.H. Terra Chá presentando unha elevada riqueza e interesantes poboacións de aves acuáticas, rapaces e cantoras, incluíndo algúns elementos raros e ameazados. Cabe destacar a abundancia de especies nidificantes de pequeno tamaño tales como merlos, abelleiros, petos e mesmo perdices, pero a existencia destas está condicionada a súa repoboación con fins cinexéticos.

O C.H. Terra Chá serve de refuxio e zona de repouso a innumerables especies ornitolóxicas que realizan as súas rutas migratorias entre o norte de Europa e África, polo que calquera espectador afeccionado á ornitoloxía encontran aquí un magnífico paraíso no que poden observar máis de 200 variedades de aves.

Nas zonas de brañas pódense encontrar algunhas aves de especial interese pola súa rareza ou pola súa situación ecolóxica, tales como a espátula común, a escasa barnacla carinegra, a garza pequena (que se encontra en perigo de extinción), somorgullos e un sen fin de anátidas, como o pato culler, o pato silbón ou a cerceta, que campan por estas zonas húmidas, de gran valor.

Así, a área alberga algunhas parellas de aves limícolas con poboacións moi reducidas en Galicia, tales como son o avefría (Vanellus vanellus), sendo un dos poucos lugares de Galicia onde se cría esta especie, o alcaraván (Burhinus oedicnemus) ou o mazarico real (Numenius arquata). Tamén hai especies propias de espazos abertos, como a cegoña branca (Ciconia ciconia), o sisón (Tetrax tetrax) ou o aguiacho cincento (Circus pygargus), os cales manteñen nesta área e en zonas próximas algúns efectivos nidificantes, que son de máxima importancia no marco autonómico.

Outras moitas aves de interese tamén están representadas nesta ampla zona, sendo unha gran parte delas especies relacionadas co medio acuático, como alavancos, pitas de auga, o picapeixe, o merlo acuático, o parrulo cullerete, a focha común e un longo etcétera.

Entre as aves rapaces estables durante todo o ano podemos destacar unha moi variada presenza de especies como por exemplo o bufo real, aguias culebreras, o lagarteiro vulgar (Falco tinnunculus), aguiacho pálido ou gabián rastreiro (Circus cyaneus), o elanio común (Elanus caeruleus) ou lagarteiro primilla (Falco naumanni), o azor (Accipiter gentilis) ou o gabián (Accipiter nisus).

Anfibios

Outro importante grupo presente nesta zona son os anfibios, que se encontran en forte regresión debido á perdida de hábitats e á contaminación das zonas húmidas nas que viven. As lagoas existentes no Complexo Húmido da Terra Chá, que na actualidade se están a recuperar tras un período de forte regresión na súa superficie, son os mellores lugares para observar anfibios. A devandita regresión foi debida ao desecamento para dedicar os terreos a cultivo ou gando, pero a súa recuperación está impulsada polo interese que presentan estas áreas debido aos seus recursos naturais e á súa explotación con fins turísticos. A lagoa e os prados acollen unha boa representación de anfibios como limpafontes, ras e salamántigas.

Mamíferos

Debido ao intenso labor agrario que se desenvolve en gran parte da superficie dos dez municipios que forman parte desta área, a fauna presente pode cualificarse de xeralista, xa que está, na maioría dos casos, acostumada á convivencia co ser humano e coa labranza de terras que realiza no seu ámbito.

Existe unha ampla presenza por todo este territorio dunha gran variedade de mamíferos que, na súa maior parte, están asociados ao abundante elemento acuático. Debido a isto podemos encontrar unha interesante poboación de londras. Debido á riqueza hidrolóxica que existe neste ámbito, cunha enorme cantidade de ríos e regueiros de distinta importancia, e á formidable limpeza da maioría dos cursos fluviais presentes, este simpático mamífero encontrou neste enclave un magnífico ámbito no que desenvolverse, chegando a recuperar a situación de abundancia que se podía apreciar hai trinta ou corenta anos. É posible apreciar algún exemplar ao percorrer os camiños situados na beira dalgúns dos ríos, principalmente no Miño.

Outros mamíferos máis pequenos que tamén se poden apreciar son o porco pardo, a fuíña, os ratos de almiscre, os armiños, as denociñas, os touróns, o ourizo cacho, o esquío, a lebre e o coello. As dúas últimas especies, contan cun amplo interese cinexético polas abundantes sociedades de caza que se formaron nos distintos concellos.

Peixes

A fauna ictiolóxica posúe un considerable interese por manter poboacións de varias especies autóctonas e máis ou menos ameazadas: a vermelliña (Rutilus arcasii), o escalo (Chondrostoma duriense) (ambos os dous protexidos pola Directiva Hábitats), o cacho (Leuciscus carolitertii), a anguía (Anguilla anguilla) e o espiñento (Gasterosteus gymnurus), de areal restrinxido en Galicia.

É moi común a presenza de troitas (Salmo truta) na maior parte dos cursos fluviais existentes, polo que resulta moi interesante esta zona como reclamo para os pescadores xa que as condicións para a práctica da pesca deportiva son inmellorables, tanto polas zonas acoutadas coma polos exemplares que se poden capturar.

Paisaxe

Esta zona presenta unha ampla superficie de pasteiros e cursos fluviais: Debido ás especiais condicións topográficas desta zona, a cal mostra unha notable planicie, produciuse unha proliferación dos usos e costumes agro gandeiros por todo este ámbito modificando ao longo dos séculos a paisaxe orixinal e transformándoa noutra na que se aprecia a influencia humana. Por isto, non se debe considerar este feito como a destrución dunha paisaxe, se non que serviu para a aparición doutra nova na que os elementos son diferentes.

Esta paisaxe, é máis característica do agro galego, apreciándose unha intensa fragmentación da propiedade, que xunto co afán do agricultor de delimitar o seu terreo, repercute na aparición dunha formación vexetal típica do medio rural galego: as sebes, que forman o resto do primitivo bosque que foi clareado polo home para a sementeira de herba. Árbores, arbustos e matogueiras contribúen a formar unha espesa barreira que, ademais de delimitar os terreos, constitúe unha auténtica muralla paraventos, que protexe ao cultivo das xeadas e ao gando do frío. As sebes, os muros de pedra miúda ou de laxas, os socalcos ou o sistema tradicional de camiños teñen un enorme valor non só paisaxístico senón tamén patrimonial e etnográfico. Estes prados son zonas nas que predomina a vexetación herbácea sempre verde e nos que o gando pasta apracible ao longo do ano, actuando como un elemento máis da paisaxe galega, xa que está moi asociado á imaxe que se ten do interior da nosa comunidade.

A paisaxe do LIC Parga- Ladra- Támoga combina excepcionalmente a existencia de grandes masas arbóreas xunto a terras dedicadas á labranza, prados naturais e pasteiros, nos que a produción gandeira adquire unha notable importancia, constituíndo a presenza do gando outro elemento máis da perspectiva existente que se pode apreciar a través dos percorridos que se poden realizar ao longo desta área.

Reflíctese no rural lucense, a imaxe totémica e asimilada da cultura gandeira coa vaca como elemento central deste ámbito, na que se fai moi común a presenza continua das vacas pacendo herba nos innumerables pasteiros que se aprecian nos concellos deste ámbito. Esta imaxe é asimilada polo visitante como unha das típicas estampas que un se pode encontrar nas visitas que se realizan á Galicia, e non é menos certo que a visión destes animais nos campos posúe certa fascinación de cara á xente que só pódeos apreciar a través da pantalla dun televisor.

A través destas extensas chairas discorren unha gran cantidade de ríos e regatos que de xeito tranquilo e sosegado cursan este territorio como eternas serpes de auga, coma se o paso do tempo non existise para eles, xa que semellan que permanecen inalterables. A maior parte das beiras dos ríos están flanqueadas por bosques de ribeira e frondosas galerías arbóreas, que bordean estes cursos fluviais. Estes bosques están compostos de ameneiros, salgueiros e bidueiros que forman auténticas galerías, a través das cales os raios de sol esvaécense e chegan ata as augas, modificando as cores que se observan, achegando unha ampla riqueza de matices a todo este conxunto natural. No corazón destas ribeiras, os camiños discorren tranquilamente e permiten ollar en todo o seu esplendor parte da verdadeira natureza dos ríos galegos.

Estas galerías tornan de cor a medida que cambian as estacións modificando continuamente a paisaxe que se pode observar, polo que a visita a estes lugares se fai distinta cada vez que un achégase para contemplar un dos medios acuáticos máis destacados da comunidade galega. Ademais do seu valor ambiental tamén teñen un importante valor paisaxístico como importantes elementos de rotura das paisaxes homoxéneas que se encontran nas zonas chairas que se levan cultivando dende hai moitos anos.

Así mesmo, a orografía de extensa chaira da Terra Chá fomenta a aparición de numerosas lagoas e zonas de auga remansada, nas que é moi común observar gran cantidade de aves e outros grupos de fauna, engalanando a vista e enriquecendo unhas fontes de paisaxe que xa de por si mesma son moi interesantes.

Por último, nesta chaira central, unha das poucas áreas de interese xeomorfolóxico que se observan neste ámbito encóntrase no concello de Outeiro de Rei, concretamente está situada na Área Recreativa de Pena da Rodas. O nome desta área recreativa, situada na parroquia de Gaioso, a unha distancia aproximada de 18 Km. da cidade de Lugo, derívase da existencia de dúas enormes pedras de granito, de forma case esférica, que se encontran asentadas sobre bases moi pequenas. Isto produce a impresión de estar a punto de caer rodando, polo que os visitantes, experimentan unha forte impresión ao achegarse a elas.

Dende a súa elevada situación (619 m.), considérase unha ampla e bela vista panorámica da penechaira e do ámbito natural que as rodea, propicio para o descanso e o ocio.

Estas rochas, foron formándose co transcurso dos anos, a consecuencia dun fenómeno de erosión diferencial, debido á acción causada pola auga sobre a pedra. Estas moles son tan peculiares que en torno a elas a fantasía popular creou numerosas lendas. A máis estendida é aquela que afirma que no interior dunha das pedras hai ouro, que sería para o primeiro que lograra rompela. Pero a outra rocha está chea de alcatrán, e se rompe botará este en tal cantidade que inundará o mundo. Ao non poder identificar cal é a rocha do tesouro, salváronse as dúas.

Outra das crenzas populares que xiran en torno a estas rochas está baseada na idea de que as rochas actúan como "santuario astronómico". Algunhas investigacións astronómicas sobre a orientación das "Penas de Rodas" apuntan a que estas se encontran orientadas cara o solpor no solsticio de verán e a saída solar no solsticio de inverno, xa que a apertura situada entre ambas as dúas rochas coincide coa saída e solpor neses fenómenos. Deste xeito as "Penas" poderían ter sido utilizadas como estación astronómica para a predición de datas do ciclo agrícola e para establecer un calendario.

O conxunto "Penas de Rodas" conta ademais dos dous enormes cantos, con outras rochas complementarias con formas moi evocadoras. Situada cara ao oeste das principais, aparece unha con forma triangular, que asemella a un mira, e que sinala a dirección exacta do solpor no solsticio do verán. Máis ao leste aparecen os restos dunha posible bancada semicircular que podería ser o lugar onde o solpor do solsticio podía ser observada polos asistentes nese momento tan sinalado.

Recursos Hidrolóxicos

A gran riqueza hidrolóxica que caracteriza esta ampla zona lucense vese referendada por un incesante discorrer de numerosos cursos fluviais por todos os cantos imaxinables, xa que son moi abundantes os pequenos regos, regueiros e ríos que se orixinan nas múltiples fontes e mananciais presentes ao longo deste espazo. Esta é unha das múltiples razóns polas que se coñece a Galicia como o país da auga, establecéndose unha paisaxe e unha cultura da auga que non se poden encontrar noutros lugares da Península Ibérica.

O río Miño nace en Pedregal de Irimia, Serra de Meira (Lugo). É o río máis longo de Galicia, estendéndose ao longo de 315 km, dos que 168 km discorren polo sistema Miño Alto. Durante o seu percorrido, atravesa as localidades de Castro de Rei, Outeiro de Rei, Lugo, Guntín, Paradela, Saviñao (O), Chantada e Carballedo entre outras.

Os afluentes principais ao longo do seu percorrido pola dereita son, o río Támoga con 34 km de lonxitude e 229 km2 de superficie vertente, o Ladra que percorre 45 km cunha importante superficie de 2.211 km2, e o Ferreira con 44 km e 268 km2 de conca. Pola esquerda, destaca o río Neira (57 km) do que son tributarios o Sarria e o río Tordea.

Río Miño

O Río Miño, o máis notable e destacado de cantos ríos galegos existen, actúa como elemento vertebrador a través de toda esta Reserva da Biosfera, constituíndo o verdadeiro núcleo e corazón das áreas naturais existentes nesta zona.

O Río Miño consegue esta distinción por tratarse do río de maior percorrido que nos podemos encontrar na comunidade galega, atravesando tres das catro provincias ao longo de 307,5 km. de lonxitude. A extensa conca que compón drena unha superficie de máis de 12.000 km2, recollendo no seu curso un incesante e cuantioso número de ríos e regueiros que verten as súas augas nel para engrosar o seu caudal.

Unha gran parte de todos os cursos fluviais que se orixinan na provincia de Lugo dan coas súas augas formando parte do Miño, xa que este, forma unha moi ampla conca na que se recollen a práctica totalidade das augas que nacen dos mananciais da provincia, exceptuando aqueles que van cara ao Cantábrico, caso do Eo, Sor Landro e Masma por exemplo, ou cara ao Atlántico como no caso do Eume.

O Miño unha vez realizado o seu lento tránsito de norte a sur a través da meseta lucense, describe unha curva de amplo radio para achegarse á capital lucense, percorrendo para isto os territorios dos concellos de Rábade e Outeiro de Rei. Nestes municipios recibe a achega hídrica do río Ladra, o cal drena toda a zona occidental da Terra Chá e constitúe o afluente máis importante do denominado alto Miño.

Ademais da súa importancia dende o punto de vista ecolóxico, os abundantes cursos fluviais que drenan o C.H. Terra Chá fan que este territorio teña un papel decisivo no abastecemento de auga de toda a provincia o que fai que, conxuntamente coa súa declaración como Reserva da Biosfera, se realice un desenvolvemento económico e humano sostible ao tempo que se contribúe á conservación dos recursos naturais e dos hábitats presentes.

O Miño deixa unha forte pegada ao longo deste territorio xa que actúa como núcleo principal da zona, ao lado do cal se comezaron a formar os asentamentos poboacionais e se produciu o crecemento e desenvolvemento de moitos dos concellos que son atravesados por este magnífico río. Esta "espiña vertebral" dota a toda a zona dun complexo paisaxístico que se desenvolve de norte a sur producindo unha serie de paraxes de incrible beleza.

Deste xeito, o Miño móstrase de maneiras ben distintas ante os nosos ollos. Unhas veces transcorre calmo, serpeando de xeito tranquilo polas zonas chairas de Rábade e Outeiro de Rei, engalanando ás súas beiras de notables bosques de ribeira que cobren o seu curso dunha verde cobertura e propiciando a aparición no seu interior de illotes arborados que o dividen en sinuosos brazos que se sitúan no pé de pequenos outeiros que permiten divisar en todo o seu esplendor o maxestoso río.

Comunmente este río divídese en tres tramos, xa que mostra diferentes comportamentos no seu xeito de atravesar os distintos lugares polos que pasa, condicionado maioritariamente pola topografía de cada unha destas zonas. Un tramo a destacar é o denominado Miño alto que vai dende o seu nacemento na Serra de Meira ata o sur da cidade de Lugo, percorrendo arredor duns 40 km pola Terra Chá lucense lentamente, debido á pouca pendente que presenta esta bisbarra. Nace no denominado O Pedregal de Irimia, no municipio de Meira, a uns 700 metros de altitude, nunha paraxe formada por pequenos bloques de pedra resultantes dun proceso glacial de fractura das rochas.

Ao longo do seu tránsito as súas beiras van engalanándose dunha fermosa e abundante vexetación, que conforma unhas galerías arbóreas de notable importancia, xa que forman por si mesmas uns ecosistemas nos que os valores ecolóxicos se manifestan en forma de refuxio para aves, mamíferos e anfibios de todo tipo. No seu percorrido unha de serie afluentes vai engrosando o seu tamaño ata conseguir un caudal duns 340 metros cúbicos por segundo. Entre estes afluentes da parte alta destacan o Río Ladra, o Támoga, o Narla, o Arnela ou o Anllo, por nomear uns cantos da innumerable lista de cursos fluviais que se une a el.

Outras veces o Miño mostra a súa cara máis agreste, desbocando a súa forza a través dos desniveis que encontra ao seu paso e batendo contra as rochas que o conteñen. Así conforma os saltos que se poden observar nalgunhas das interioridades desta xeografía. Estas imaxes conforman unha estampa de gran beleza ao tempo que a impresión sonora do o seu bater fai máis forte este impacto.

O Pedregal de Irimia, nacemento do Miño, é un enclave hidrográfico natural situado na aba oeste da Serra de Meira, a 3 quilómetros da vila. Trátase dunha formación con estrutura de embude, na que as rochas se acumulan a xeito de río pola aba. A súa extensión é de aproximadamente 700 metros e na súa final apréciase un pequeno regueiro de auga, do que unicamente se oe o murmurio da auga, xa que non se ve correr debido ao entullado das pedras.

Este auga nace de numerosas fontes repartidas ao longo de toda a serra formando xa o comezo do Miño que abastece de auga a Meira e a parte de Galicia.

Ríos Támoga, Ladra e Parga

Outro dos cursos que presentan certa importancia dentro do ámbito do C.H Terra Chá é o Río Támoga, o cal tamén nace no corazón da Serra do Xistral e percorre os municipios chairos de Abadín e Cospeito, onde co seu afluente o Guisande, enche a Lagoa de Cospeito, formando unha das zonas húmidas máis importantes de Galicia.

O Támoga percorre un total de 25 quilómetros antes de incorporarse ás augas do Miño, formando o Illote de San Roque, no punto onde limitan os concellos de Begonte, Outeiro de Rei e Cospeito. Ao longo do seu traxecto acolle unha das máis importantes áreas naturais de Galicia, conxuntamente cos ríos Parga e Ladra, denominado LIC Parga-Ladra-Támoga, o cal inclúe os tramos fluviais de maior orde xerárquica presentes na zona media e baixa da conca alta do Río Miño.

O río Ladra é un afluente do río Miño que nace na Serra da Carba, a 600 m de altitude na parroquia de Roupar, que se alimenta da conca conformada pola bisbarra de Terra Chá de 889 km2. Na súa canle alta noméaselle como "Trimaz" correndo polas fallas, curiosamente paralelo ao río Chamoselo, tributario do Eume. Pola súa marxe esquerda recibe ao Madalena, o río de Vilalba. Pola dereita recibe ao Labrada que nace na "Serra da Loba" e xa nos terreos cuaternarios de Begonte ao Parga que vén de drenar a "Cova da Serpe".

Cunha lonxitude de 50 quilómetros e unha pequena pendente, 0,45% presenta unha sinuosidade de 1,27. O seu caudal é de 21,2 m3/s. Presenta augas altas en decembro ata abril, cun máximo en febreiro. A súa maior e máis acusada estiaxe estival é en agosto.

Como o río Ladra descende a alturas baixas penetra dende o estrato montano ao coliño. Nas áreas máis altas deste estrato, e en transición ao primeiro, a vexetación potencial é de bosque Galaico-Asturiano de carballos.

O río Parga é un afluente do Ladra que recolle augas da vertente nororiental da serra Cova da Serpe e o cordal de Montouto, así como do cordal de Ousá. Nel desembocan os ríos Boedo, Rocha, Requeixo, Porta dá Veiga, Portocando, ponte Saltillo, Portoscarros, Ladroil, Blanqueño, Vilaflores, Lavandeira, Portaxesta, Portafontao, Sambreixo, Medo e Ameneiro.

O seu nacemento prodúcese no municipio de Friol (Lugo) e nos seus 32 km de lonxitude atravesa os municipios de Guitiriz e de Begonte, incluída a parroquia de Parga, que lle dá nome. O seu caudal mínimo en estiaxe é de 35 l/s.

Desemboca nos terreos cuaternarios de Begonte, preto da aldea de Insua, onde entrega as súas augas ao río Ladra.

Lagoas

Ademais da riqueza en cursos fluviais, esta enorme área xeográfica recolle unha multitude de zonas húmidas de interese que están recollidas dentro do Inventario de Brañas de Galicia, entre os cales destacan as numerosas lagoas existentes neste ámbito que se formaron grazas ás especiais condicións do substrato xeolóxico e a topografía da Terra Chá, que favorece o discorrer lento dos ríos e a inundación das súas beiras e doutras zonas mal drenadas. A mellor representación destes hábitats acuáticos podémola encontrar nos seguintes exemplos:

Lagoa de Cospeito: A lagoa de Cospeito é unha das brañas máis significativas de Terra Chá, bisbarra na que a disposición do terreo permite a formación de numerosas masas de auga embalsada. Pertence á Rede Natura 2000, formando parte do LIC "Parga-Ladra-Támoga, un dos ecosistemas hídricos de maior singularidade da Rexión Atlántica da Península Ibérica. Encóntrase a uns 25 km de Lugo, e posiblemente sexa a braña mellor adaptada para os visitantes, xa que conta con numerosos puntos de observación e unha serie de pasarelas de madeira para poder visitar comodamente o lugar. Representa un refuxio ideal para numerosas variedades de aves migratorias que visitan este espazo como zona de invernada e para algunhas como lugar de paso e cría. Está alimentada polo río Guisande, da conca fluvial do Támoga, á súa vez afluente do Miño.

A lagoa central formouse debido aos chans arxilosos pouco permeables e á horizontalidade do terreo, que fai que os pequenos ríos se ramifiquen e orixinen zonas encharcadas. Inicialmente este área natural estaba formada por 2 lagoas, e ocupaban unha extensión de 57,50 ha. a grande e de 16,25 ha. a pequena, ata que na década dos sesenta levaron a cabo o seu desecamento para dedicar as terras á produción agrícola, desaparecendo grandes extensións de vexetación e diminuíndo a variedade de especies de flora e fauna.

Lagoa da Carballosa: Situado en Cospeito, existe unha ruta de acceso a ela que presenta dúas dificultades, a primeira se basea na súa localización xa que o camiño debe facerse seguindo rigorosamente as indicacións e tendo en conta as distancias marcadas, e a segunda é a época na que se pode acceder a ela, xa que só en primavera e en outono existen garantías de contemplala en toda a súa magnitude, pois o seu tamaño e a presenza de auga depende en boa medida das precipitacións. O mellor é o illamento do lugar e a quietude que proporcionan a auga e unha paisaxe caracterizada pola amplitude do horizonte, en pleno corazón de Terra Chá, proporciónanlle ao visitante paz e sensación de liberdade. Todas as inmediacións da lagoa están encharcadas, polo que é obrigado o uso de calzado impermeable.

Lagoa de Caque: Situada en Castro de Rei serve de refuxio en inverno a centos de aves.

Áreas Recreativas

Área Fluvial De Santa Isabel: Na confluencia do Miño e do Ladra existe unha zona de esparexemento denominada Área Fluvial De Santa Sabela, situada na parroquia de As Veigas, en Outeiro de Rei. Este aproveitamento fluvial constitúe un lugar idóneo para o descanso e o goce do río e da natureza deste ámbito privilexiado, que permite relaxarse ao lado da auga.

Este fermoso espazo natural, conta cun sendeiro ao longo do río, que se caracteriza por atravesar unha frondosa e mesta carballeira, que é a que lle da nome á área e que amortece as temperaturas do verán mediante unha fresca sombra. Moi próximo a este sendeiro pode encontrarse un muíño de auga e unha capela recentemente restaurada. Este tipo de construcións son representativas da arquitectura popular do lugar xa que moitos ríos teñen vinculados ao seu tránsito estas edificacións como se pode observar ao longo dos regos e regueiros da provincia.

Durante o verán, esta zona énchese de numerosos bañistas que acoden á Praia fluvial, para o aproveitamento dunha agradable xornada ao aire libre, podendo realizar comidas campestres inmersos en plena natureza, xa que existe para tal fin, o mobiliario axeitado.

Recentemente acondicionouse unha conexión peonil entre esta área e o casco histórico de Outeiro de Rei, que percorre durante uns 500 m. un camiño moi agradable.

Bosque de ribeira

A vexetación de ribeira é transformada intensamente pola actividade humana, en boa medida polo descoñecemento da súa valía para o territorio. Os bosques riparios foron eliminados, fragmentouse ou, polo menos, reduciuse a unha estreita franxa xunto á canle dos ríos, seguindo ameazado pola substitución de cultivos agrícolas e forestais, a construción de infraestruturas hidráulicas, a contaminación por especies invasoras e a condución de tramos dos ríos.

Neste sentido, resulta fundamental identificar os tramos de río con elevado valor ecolóxico e adoptar as medidas necesarias para o seu mantemento e recuperación das súas ribeiras.

Os bosques de ribeira desempeñan múltiples funcións, entre as que cabe destacar que:

Regulan o microclima do río.

Aseguran a estabilidade das beiras.

Actúan como filtro fronte á entrada de sedimentos e substancias contaminantes na canle, retendo tamén auga no terreo e canalizándoa cara ao subsolo.

Son fonte de alimento e hábitat para especies animais e vexetais, regulando o crecemento de macrófitas.

Posúen un gran valor paisaxístico, recreativo e cultural.

O bosque de ribeira dun río diferénciase pola superficie que ocupa (estrutura horizontal) e polas especies que o compoñen e as súas dimensións (estrutura vertical).

En canto á súa estrutura vertical, nos bosques de ribeira pódense diferenciar os seguintes estratos:

1. Estrato arbóreo, formado xeralmente por árbores planocaducifolios como ameneiros e tipicamente pechado proporcionando sombra aos estratos inferiores.

2. Estrato arborescente, formado por individuos novos das árbores dos estratos superiores e outras plantas leñosas de talle elevado.

3. Estrato arbustivo, predominante nos claros e bordos exteriores do bosque, configurando unha característica orla.

4. Estrato herbáceo, xeralmente ben desenvolvido no interior do bosque e formado por plantas nemorais, con abundancia de xeófitos de fenoloxía precoz e especies nitrófilas.

5. Estrato lianoide, moi característico dos bosques riparios polo seu notable desenvolvemento, sobre todo nas áreas máis térmicas.

6. Estrato epifítico, constituído por mofos, hepáticas e líquenes, case sempre abundante e diverso. Nas zonas máis térmicas aparecen, ademais, certos fentos e algunha fanerógama suculenta sobre os madeiros das árbores, feito excepcional que aproxima fisonomicamente estes bosques aos das áreas tropicais.

En canto á estrutura horizontal, caracterízase por unha disposición concéntrica de diferentes tipos de vexetación respecto á canle.

A banda máis próxima, habitualmente en contacto coa auga fluente, está integrada por especies con maiores requirimentos hídricos e capaces de soportar os efectos de avenidas, como arbustos flexibles.

A segunda banda adoita ser arbórea, necesitando unha única capa freática a unha profundidade accesible. Estas dúas bandas non se mostran en zonas angostas e con fortes pendentes de tramos altos dos ríos.

A vexetación de ribeira varía en función das características físicas dos cursos fluviais, do seu caudal, intensidade e frecuencia de avenidas, potencia erosiva, capacidade de transporte, granulometría do sedimento... Así, nos tramos altos hai herbáceas e arbustos flexibles resistentes á torrencialidade e avenidas destas zonas, nos tramos medios configúranse bosques que amplían a paisaxe fluvial. As beiras dos tramos altos só son habitables, a miúdo, por herbáceas e arbustos flexibles, resistentes ás avenidas e á forte torrencialidade, e que precisan chans menos profundos.